حقوق کیفری شاخه‌ای از حقوق عمومی است که به انواع جرائم و چگونگی مجازات آنها می‌پردازد، در این شاخه از حقوق برای تهیه و تدوین قوانین جزایی و اجرای آنها استفاده از دستاوردهای جرم شناسی (مجموعه دانش هایی است که در بررسی بزهکاری به علل پیدایش، تکوین فرایند و آثار جرم توجه دارد) ضروری است.
تعریف حقوق کیفری
از حقوق کیفری تعاریف گوناگونی شده است، بر پایه یکی از تعاریف، موضوع آن مطالعه جرائم و اعمال ضد اجتماعی و قواعد حاکم بر واکنش دولت به آنها (اعم از مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی) به منظور برقرار ساختن امنیت و نظم است.
مهمترین شاخه های حقوق کیفری
- حقوق کیفری عمومی: حقوق کیفری عمومی، که به مطالعه قواعد کلی و مشترک جرائم و مجازات‌ها، بدون بررسی جرم خاص یا گروه خاصی از جرائم، می‌پردازد.حقوق کیفری عمومی درباره مسائلی چون تعریف جرم و عناصر عمومی آن، اقسام جرم، مسئولیت کیفری و عواملِ رافع آن، انواع مجازات ها، ویژگی‌ها، اهداف و نحوه اِعمال آنها، عوامل تخفیف‌دهنده یا معاف‌کننده قانونی مجازات‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی بحث می‌کند.
- حقوق کیفری اختصاصی: حقوق کیفری اختصاصی، مجموعه قواعد و مقرراتی است که ویژگی‌های اختصاصی هریک از جرائم مذکور در قانون را، به صورت جداگانه از نظر ارکان تشکیل‌دهنده جرائم و مجازات آنها، بررسی می‌کند.
مباحث حقوق کیفری اختصاصی مشتمل است بر جرائم علیه اشخاص (مثلا قتل )، جرائم علیه اموال و مالکیت (مانند سرقت و کلاهبرداری)، و جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی (مانند جاسوسی ).
- آیین دادرسی کیفری: مجموعه مقرراتِ شِکلی است که برای کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیق، تعیین مرجع رسیدگیِ صلاحیت‌دار، صدور حکم، راههای شکایت و تجدیدنظر در احکام، و بیان تکالیف مسئولان قضایی و انتظامی در فرایند اجرای احکام، تدوین می‌شود.
- کیفر شناسی: کیفرشناسی، یا علم اجرایاحکام کیفری، که در حقوق کیفریِ نوین جانشین اصطلاح «علمِ اداره زندان ها » شده و موضوع آن عبارت است از چگونگی اجرای مجازات پس از صدور حکم (یعنی مباحثی چون نگهداری زندانیان در محیط نیمه‌باز و باز، اعطای آزادی مشروط به آنان، پیش‌بینی اقدامات تأمینی و تربیتی و چگونگی انطباق آنها با شخصیت هریک از بزهکاران) تا اهداف مجازات (اصطلاح و تربیت مجرمان) محقق گردد.
- حقوق بین المللی کیفری: مجموعه قواعد حقوقی حاکم بر جرائم ناقضِ حقوق بین الملل است.
- حقوق جزای بین المللی خاص: حقوق جزای بین‌المللی خاص (حقوق کیفری بین‌المللی)، که به جرائمی می‌پردازد که یک عامل برون‌مرزی در آن وجود دارد، مانند محل وقوعِ جرم یا تابعیت مرتکب جرم
پدر حقوق کیفری ایران
برخی از حقوقدانان، امیرخان سپهوند را پدر حقوق جزای ایران دانسته‌اند. و همچنین در میان معاصرین دکتر محمد علی اردبیلی در حقوق جزای عمومی و دکتر حسین میرمحمدصادقی در حقوق جزای اختصاصی به عنوان مراجع این علم مطرح هستند.
هدف حقوق کیفری
هدف حقوق کیفری، تأمینِ امنیت و عدالت و منافع افراد وجامعه، از راه پیشگیری از وقوع یا تکرار جرم و نیز اصلاح و درمان مجرمان، است.
امروزه حقوق جزا برای رسیدن به این هدف، از علوم جِنایی وجرم شناسی، که علوم معینِ حقوق کیفری نامیده می‌شوند ــ مانند پزشکی قانونی، پلیس علمی، آزمایشگاه جنایی، جامعه شناسی کیفری، روانشناسی کیفری وزیست شناسی کیفری ــ بسیار استفاده می‌کند.
به‌ویژه، دستاوردهای دانش جرم‌شناسی سبب تحولات بسیاری در حقوق جزا شده است.
دیدگاهی یافت نشد